این روزها زیاد از گوشه و کنار درباره فواید حمام آب سرد شنیده می‌شود. دکتر لینزی باتمز، استاد ورزش و سلامت دانشگاه هرتفوردشر در بریتانیا، در مقاله‌ای در وب‌سایت کانورسیشن، به بخشی از شواهد و تحقیقات در این باره پرداخته است.

حمام با آب سرد راهی تقریبا ناخوشایند برای آغاز کردن روز است، اما بسیاری وسوسه می‌شوند که خود را به آن عادت دهند چرا که گفته می‌شود که غوطه خوردن در آب سرد، فواید جسمی و روانی بسیار برای سلامتی دارد.

تجویز حمام آب سرد به‌دلایل مربوط به سلامت، ابتدا در اوایل قرن ۱۹ میلادی آغاز شد، به‌ایده پزشکانی که از آن برای بیماران در آسایشگاه‌های روانی و زندانی‌ها استفاده می‌کردند.

در نیمه قرن ۱۹ میلادی، مردم فهمیدند که دوش گرفتن مصارف دیگری همچون شست‌وشو هم دارد و اینکه اگر آب گرم‌تر باشد، مطبوع‌تر است. این بود که شست‌وشو، از اسباب تنبیه یک‌ساعت‌ونیمه، به رویه‌ای بسیار خوشایند که تنها پنج دقیقه طول می‌کشید، تبدیل شد.

اما رسم حمام آب سرد گرفتن برای فواید مربوط به سلامت، واقعا هرگز از بین نرفت و اتفاقا به‌ نظر می‌رسد که بار دیگر، جان گرفته است.

شواهد چه می‌گویند؟

نتیجه یک پژوهش گسترده در هلند نشان داد که کسانی که خود را با آب سرد می‌شویند، کمتر از بقیه افرادی که با آب گرم حمام می‌کنند، درخواست مرخصی استعلاجی می‌کنند.

برای این پژوهش، سه‌هزار نفر شرکت‌کننده، به چهار گروه تقسیم شدند و از آنان خواسته شد هر روز با آب گرم حمام کنند. از یک گروه خواسته شد که خاتمه حمام آب گرمشان، ۳۰ ثانیه آب سرد باشد و از گروه دیگر خواسته شد که این ۳۰ ‌ثانیه، ۶۰ ثانیه باشد و برای دسته دیگر این عدد به ۹۰ ثانیه تغییر پیدا کرد.

از «گروه گواه»، یعنی گروهی که در یک آزمایش مورد متغیر مستقل قرار نمی‌گیرد، خواسته شد که صرفا از حمام آب گرمشان لذت ببرند. از داوطلبان این آزمایش خواسته شد که این کار را به مدت یک ماه انجام دهند، گرچه ۶۴ درصد داوطلبان، آنقدر از شست‌وشو با آب سرد خوششان آمد که بعد از گذشت یک ماه هم به همین رویه ادامه دادند.

پس از یک دوره پیگیری سه‌ماهه، یافته‌های پژوهش نشان داد که گروهی که با آب سرد حمام می‌کردند تا ۲۹ درصد کمتر از بقیه درخواست مرخصی استعلاجی کرده بودند. نکته جالب‌توجه اینکه، طول زمان استحمام با آب سرد، تاثیری بر درخواست یا عدم درخواست مرخصی دوره بیماری نداشت.

دلیل اینکه حمام آب سرد ممکن است جلوی بیمار شدن را بگیرد مشخص نیست، اما پژوهش‌ها حاکی از آن است که این موضوع، با تقویت سیستم ایمنی مرتبط است. بر اساس یک تحقیق در جمهوری چک، سیستم ایمنی مردان ورزشکار جوان، با هفته‌ای سه‌بار غوطه‌ور شدن پنج‌دقیقه‌ای در آب سرد به‌مدت یک‌ماه و نیم، کمی تقویت شد. اما تحقیقات گسترده‌تری برای تایید این یافته موردنیاز است.

همچنین به نظر می‌رسد که آب سرد سیستم عصبی سمپاتیک را فعال می‌کند؛ قسمتی از سیستم عصبی که مسئول واکنش‌ «جنگ یا گریز» است؛ عکس‌العملی فیزیولوژیک و غیرارادی در برابر واقعه‌ای که خطرناک، استرس‌زا و یا هراس‌آور به نظر آید. هنگامی که این واکنش، مثلا هنگام حمام آب سرد، برانگیخته شود، میزان ترشح هورمون «نورآدرنالین» افزایش می‌یابد. این مساله به‌احتمال زیاد موجب بالا بردن ضربان قلب و فشار خون می‌شود؛ امری که هنگام فرو رفتن افراد در آب سرد دیده می‌شود و با بهبود سلامت، مرتبط است.

مشاهدات همچنین نشان می‌دهد که غوطه‌ور شدن در آب سرد، گردش خون را بهبود می‌بخشد. هنگامی که با آب سرد استحمام می‌کنیم، جریان خون به پوست کاهش می‌یابد و هنگامی که حمام آب سرد به اتمام می‌رسد، بدن نیاز دارد که خود را گرم کند، پس خون را با جریان بیشتری به سطح پوست می‌فرستد. برخی دانشمندان بر این باورند که این موضوع گردش خون در بدن را بهتر می‌کند. یک پژوهش درباره فرو بردن بدن در آب سرد پس از ورزش، نشان داد که پس از چهارهفته از انجام این کار، خون‌رسانی به ماهیچه‌ها و از آنها، بهبود پیدا می‌کند.

همچنین مستنداتی وجود دارد که بر اساس آنها، حمام آب سرد می‌تواند باعث کاهش وزن شود. یافته‌های یک تحقیق نشان داد که غوطه‌ور شدن در آب سرد ۱۴ درجه، سوخت‌وساز بدن را تا ۳۵۰ درصد افزایش می‌دهد. سوخت‌وساز، فرآیندی است که بدن در آن، آنچه می‌خورید و می‌نوشید را به انرژی تبدیل می‌کند. پس سوخت‌وساز بالاتر، به‌طور تقریبی مترادف با سوزاندن انرژی بیشتر است.

حمام آب سرد، علاوه بر فواید فیزیکی، منافعی هم برای سلامت روان دارد. بر اساس یک مکتب فکری، غوطه خوردن در آب می‌تواند با تحریک واکنش «جنگ یا گریز»، هوشیاری ذهن را افزایش دهد. مشاهدات نشان داده است که اگر افراد پرسن‌وسال‌تر، صورت و گردنشان را با آب سرد بشویند عملکرد مغز آنان بهبود می‌یابد.

حمام با آب سرد همچنین علایم افسردگی را کاهش می‌دهد. گفته می‌شود که به‌علت تراکم بالای گیرنده‌های سرما در پوست، حمام با آب سرد میزان بسیار زیادی تکانه الکتریکی از پایانه‌های عصبی محیطی به مغز می‌فرستد که می‌تواند خاصیت ضدافسردگی داشته باشد.

مستندات بسیاری وجود دارد که نشان دهد حمام آب سرد، برای سلامت خوب است؛ حتی اگر چرایی آن کمی ناروشن باشد. اما پیش از آنکه در انتهای حمام، شیر آب سرد را باز کنید، باید بدانید که آب سرد خطراتی احتمالی نیز دارد. فوران ناگهانی آب سرد، بدن را دچار شک می‌کند و می‌تواند برای افرادی که بیماری قلبی دارند و یا ضرباهنگ قلبشان نامنظم است، خطرناک باشد.