مهربانی ورزیدن دلپذیر و مورد مهرورزی قرار گرفتن از آن هم بهتر است. اما چیزی نیست که بتواند با چشم دیده و یا لمس شود. بو، صدا و طعمی هم ندارد. پس علم چگونه می‌تواند آن را مورد پژوهش قرار دهد؟
البته که راهی برای آن وجود دارد و آن، نحوه رفتار مغز ما به‌هنگام انجام یک رفتار خوب در حق دیگری است. این رفتار می‌تواند ثبت و تحلیل شود. بی‌بی‌سی با سه پژوهشگر در این باره گفت‌وگو کرده است که در پی می‌آید.
مغزمان ما را هنگامی که مهربانیم دوست دارد
آیا تاکنون برای کسی از خودگذشتگی به خرج داده‌اید و پس از آن حس خوبی داشته‌اید؟ این به آن دلیل است که بخشی از مغز شما به‌نام «نوکلئوس آکومبنس»، قسمتی از گذرگاه پاداش مغز، با آزاد کردن مواد شیمیایی در بدن، به شما پاداش می‌دهد و برای همین است که احساس خوبی می‌کنید.
یک استاد روانشناسی، عکس‌العمل مغز هنگام انجام اعمالی همچون کمک به دیگری و یا اهدا به یک خیریه را به خوردن یک تکه کیک لذیذ تشبیه میکند. به‌گفته او، فرآیندی که در مغز هنگام انجام این‌دست اعمال روی می‌دهد بسیار شبیه به فرآیندی است که در هنگام تجارب مثبت دیگر اتفاق می‌افتد؛ این کارها قسمت‌هایی از مناطق پاداش در مغز را فعال میکند و به‌نوعی به آن پاداش می‌دهد و موجب چشمک زدن همان بخش‌هایی از مغز می‌شود که هنگام خوردن یک تکه کیک خوشمزه برای آن روی می‌دهد.
دوپامین، یکی از این مواد شیمیایی است که به‌شکل یک پیام‌رسان در مغز عمل میکند، به ما می‌گوید که آنچه انجام دادیم رفتاری خوب بوده است و ما را به تکرار آن عمل وامی‌دارد. دیگری اکسی‌توسین است که در ایجاد پیوند با و اعتماد به دیگران نقش دارد. اگر پس از وقت‌گذرانی با کسانی که با آنان پیوند عاطفی عمیقی دارید از حس خشنودی لبریزمی‌شوید، این به‌دلیل ترشح اکسی‌توسین است.
دیگری هورمون سروتونین است که در تنظیم خل‌وخو، ایجاد تعادل در برنامه خواب، پایین آوردن اضطراب و افزایش شادی نقش دارد.
چشمان ما به افراد غمگین واکنش نشان می‌دهد
می‌توانید زمانی را به خاطر بیاورید که یکی از دوستان یا اقوام یا حتی یک غریبه غمگین به نظر می‌رسیده است و شما هم برای آنها ناراحت شده‌اید؟ این یک مثال از همدلی است که در جریان آن توانسته‌اید احساسات دیگری را درک کنید. همدلی عامل نشان دادن نگرانی برای دیگران و مهربانی ورزیدن در هنگام نیاز است.
افراد از درجات متفاوتی از همدلی بهره‌مندند. در ادامه، یک متخصص عصب‌پژوهی، درباره اینکه چه آزمایشی برای اندازهگیری این مورد در افراد گوناگون استفاده شده است توضیح می‌دهد.
به‌گفته او، وقتی افراد غمگین‌اند، این ناراحتی در جسم آنها پدیدار می‌شود. مردمک چشمشان تنگ‌تر می‌شود و هنگامی که کسی که دارای حس همدلی بالایی باشد به آنان نگاه کند، او نیز بر روی همان موج پیام‌های جسمی اندوه تنظیم و مردمک چشمان او هم تنگ‌تر خواهد شد.
در این آزمایش، افرادی که از حس همدلی بیشتری برخوردار بودند، به مردمک تنگ‌تر چشمان غریبه‌ها هم واکنش نشان دادند. در حالی که افرادی که حس همدلی پایین‌تری داشتند، به آن اصلا واکنش نشان ندادند.
بخشی از مغزمان به ما درس سخاوت می‌دهد
مغز ما با «نوکلئوس آکومبنس» برای مهربانی به ما پاداش می‌دهد اما قسمتی دیگر از آن هم از ما می‌خواهد که با دیگران مهربان باشیم.
یک استاد روانشناسی در سال ۲۰۱۶ و در جریان یک آزمایش در دانشگاه آکسفورد، از وجود بخشی در مغز که هنگام کمک به دیگران چشمک می‌زند، پرده برداشت.
در این آزمایش از داوطلبان خواسته شد تا از چندین نماد استفاده کنند. انتخاب یک نماد، به آنان پاداش می‌داد، در حالی که با انتخاب دیگر نمادها، پاداش نصیب بقیه می‌شد. هنگامی که افراد تعمدا انتخاب کردند که دیگران پاداش بگیرند تا خودشان، ناحیه‌ای در قشر کمربندی قدامی مغز فعال می‌شد که پس از انتشار پژوهش مذکور،«مرکز سخاوت» مغز نام گرفت.
وقتی عملی برای نفع صرف دیگری انجام می‌دهیم، مرکز سخاوت مغز ما سوسو می‌زند. به‌گفته پژوهشگری که هدایت این آزمایش را بر عهده داشت، این قسمت از مغز به‌ویژه برای سود رساندن به دیگری تنظیم شده است.
در این آزمایش نیز، همانند آزمایش مربوط به مردمک چشم، همدلی، به‌ویژه در سرعت افراد در کمک‌رسانی به دیگران، نقش داشت و فعال بودن این بخش ویژه در مغز، در تمامی داوطلبان یکسان نبود. در نتیجه داوطلبانی که خود را همدل‌تر توصیف می‌کردند زودتر برای منفعت رساندن به دیگران وارد عمل شدند تا آنانی که از حس همدلی بهره کمتری برده بودند.