خواب خوب شبانه از جهات بسیار اهمیت دارد و برای بدن برای ترمیم خودش و آنگونه که باید عمل کند، کارساز است. خواب خوب با سلامت روان بهتر و احتمال پایین‌تر بسیاری عارضه‌ها همچون بیماری قلبی و دیابت نیز مرتبط است.

همچنین اثبات شده که خواب ناکافی با زوال شناختی و بیماری‌هایی همچون آلزایمر نیز ارتباط دارد.

اما آنگونه که از نتایج پژوهشی جدید برمی‌آید، بیشتر، همیشه به‌معنای بهتر نیست. تحقیقات پژوهشگران دانشکده پزشکی دانشگاه واشینگتن نشان می‌دهد نه‌تنها خواب کم، بلکه خواب زیاد هم با کاهش شناختی مرتبط است.

تیم انجام‌دهنده این پژوهش به‌دنبال آن بود که دریابد چه میزان خواب با بروز اختلال شناختی در طول زمان، مرتبط است؛ پس ۱۰۰ فرد پرسن‌وسال‌تر، که میانگین سنی آنان ۷۵ تا ۷۹ سال بود را انتخاب و وضعیت آنان را به‌مدت چهار تا پنج سال رصد کرد.

در طی مدت پژوهش، ۸۸ تن از این ۱۰۰ نفر هیچ علامتی از زوال عقل، دمانس، نداشتند، اما ۱۲ تن از آنان علایمی از اختلال شناختی نشان دادند؛ یک نفر از این جمع به زوال‌عقل خفیف مبتلا بود و یازده تن دیگر در مرحله پیش از دمانس قرار داشتند.

در طی دوره پژوهش از داوطلبان خواسته شد تا طیفی از آزمایش‌های شناختی و عصب‌روان‌شناسی مرتبط با کاهش شناختی و وزوال عقل را انجام دهند. کسب نمرات بهتر در این تست‌ها به‌معنای توانایی شناختی بهتر در طول زمان بود.

خواب این افراد سه سال پس از آغاز پژوهش و انجام تست‌های شناختی سالیانه، با گرفتن نوار مغزی، با یک وسیله که هنگام خواب دور پیشانی آنها قرار می‌گرفت، به‌مدت ۴ تا ۶ شب، سنجیده شد. نوار مغزی به محققان امکان داد تا فعالیت‌های مغز را به‌صورت دقیق بسنجند و به‌وسیله آن معلوم می‌شد که کسی خواب است یا نه و اگر خواب است چه مدت است خوابیده و خواب او تا چه حد آسوده است.

گرچه شب اول خواب با دستگاه ثبت نوارمغزی به دور پیشانی چندان ساده نبود، اما افراد از شب دوم به آن عادت کردند. پس نتایج حاصل، نمونه خوبی از عادات خواب هر فرد به شمار می‌رفت.

پژوهشگران باقی عوامل موثر بر کاهش شناختی همچون سن، ژنتیک ونشانه‌هایی از وجود پروتئین‌های آمیلوئید بتا یا «تاو»، که هر دو با زوال عقل مرتبط است، را هم لحاظ کردند.

پژوهشگران دریافتند که خواب شبانه کمتر از ۴/۵ و بیش از ۶/۵ ساعت، در کنار بدخوابی، با افت شناختی در طول زمان مرتبط است. تاثیر مدت خواب بر عملکرد شناختی، همان تاثیر سن‌وسال را داشت، که بزرگترین عامل احتمال ابتلا به کاهش شناختی به شمار می‌رود.

خواب خوب شبانه

نتایج دیگر تحقیقات پیشین نشان داده است که کمبود خواب با زوال شناختی مرتبط است. به‌عنوان مثال، بنا بر یک پژوهش، افرادی که تجربه اختلالات خواب، همچون بی‌خوابی و یا خواب‌آلودگی مضاعف در طول روز را دارند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به زوال عقل قرار دارند تا افرادی که این‌دست اختلالات را تجربه نمی‌کنند.

تحقیقات دیگری نیز در دست است که نشان می‌دهد که افرادی که کمتر می‌خوابند، میزان بالاتری از پروتئین آمیلوئید بتا در مغزشان دارند. این پروتئین معمولا در مغز مبتلایان به آلزایمر مشاهده می‌شود.

پژوهشگران دقیقا نمی‌دانند که کمبود خواب چگونه با زوال شناختی مرتبط است. یک نظریه مطرح‌شده این است که خواب به مغز مجال می‌دهد تا پروتئین‌های مضری که در طول روز انباشته شده را بیرون براند؛ برخی از این پروتئین‌ها همچون آمیلوئید بتا و تاو، دلیل بروز زوال عقل، خوانده شده‌اند.

پس بر هم زدن خواب به‌گونه‌ای ایجاد اختلال در توانایی مغز برای خلاصی از دست این پروتئین‌هاست. شواهد تجربی نیز بر درستی این نظریه صحه می‌گذارد و مشاهده شده که حتی یک شب بی‌خوابی هر از چند گاه، اندازه پروتئین آمیلوئید بتا در مغز افراد سالم را افزایش می‌دهد.

اما اینکه ارتباط خواب بیشتر با افت شناختی چیست، چندان روشن نیست. تحقیقات گذشته نیز ربط خواب زیاد با عملکرد شناختی را نشان داده بود؛ اما این پژوهش‌ها، بیشتر بر توصیف خود داوطلبان از مدت زمان خواب شبانه‌شان استوار بود؛ که بدین معناست که داده‌ها نسبت به‌ استفاده از نوار مغزی برای سنجش فعالیت مغز، دقت کمتری داشت.

اما نکته حیرت‌آور درباره یافته‌های پژوهش جدید آن است که بهترین مدت خواب، بسیار کوتاه‌تر از آنچه است که در تحقیقات پیشین به آن توصیه شده است. تحقیق اخیر نشان داده است که خواب بیش از شش ساعت و نیم با زوال شناختی در طول زمان مرتبط است؛ این عدد از ۷ یا ۸ ساعت خواب شبانه که به بزرگسالان توصیه می‌شود کمتر است.

مساله می‌تواند این باشد که در مورد ابتلا به زوال عقل، لزوما طول مدت خواب نیست که اهمیت دارد بلکه کیفیت آن مهم است. به‌عنوان مثال، پژوهش جدید همچنین نشان داد که خواب عمیق کمتر، به‌خصوص بر اختلال شناختی تاثیر می‌گذارد.

عوامل زیادی در کیفیت خواب و بروز زوال شناختی در افراد موثر است. گرچه برخی عوامل همچون آسیب‌پذیری ژنتیکی قابل پیشگیری‌ نیستند، در کنار خواب خوب، می‌توان کارهای بسیاری همچون ورزش و تغذیه سالم برای کاهش احتمال ابتلا به زوال عقل انجام داد؛ همچنین نامحتمل است که بیشتر خوابیدن گاه و بیگاه در روز تعطیل هفته به بدنتان آسیبی بزند.