با انتشار خبر درمان اچ‌‌آی‌وی زنی میانسال با یک روش درمانی جدید با سلول‌های بنیادی بند نافسوالی که پیش می‌آید این است که این شیوه تازه درمانی چیست؟ نیویورک تایمز در گزارشی به این روش تازه که راه درمان مبتلایان به اچ‌آی‌وی از نژاد‌های گوناگون را هموار خواهد کرد، پرداخته است.

با انتشار خبر درمان اچ‌آی‌وی زنی در ایالات متحده، این زن به سومین فرد در جهان تبدیل شد که اچ‌آی‌وی او درمان شده است. به‌گفته دانشمندان، روش درمانی این زن، با استفاده از خون بند ناف، دری به سوی درمان جدیدی برای بیشتر افراد از نژادهای گوناگون در جهان باز می‌کند.

خون بند ناف از سلول‌های بنیادی بزرگسالان که در پیوند مغز استخوان از آنها استفاده می‌شود در دسترس‌تر است و نیازی نیست همخوانی نزدیک با فرد گیرنده داشته باشد. استفاده از سلول‌های بنیادی مغز استخوان پیش‌تر اچ‌آی‌وی دو بیمار مرد دیگر را معالجه کرده بود.

زن مورد معالجه که مبتلا به سرطان خون هم بود برای درمان سرطانش خون بند ناف دریافت کرد. خون بند ناف از اهداکننده‌ای که همخوانی حدودی با گیرنده داشت گرفته شد و جایگزین راه معمول پیدا کردن اهداکننده مغز استخوان از همان نژاد و قوم بیمار بود.

این بیمار همچنین از یکی از اقوام نزدیکش خون دریافت کرد تا دفاع سیستم ایمنی او را طی پیوند تقویت کند.

به‌گفته دانشمندان، آنچه در این مورد تازه و از نظر علمی مهم است جنسیت و پیشینه نژادی این بیمار زن است که گام پراهمیتی در راه یافتن درمانی برای اچ‌آ‌ی‌وی، ویروس عامل ایدز است.

بیماران زن مبتلا به اچ‌آ‌ی‌وی بیش از نیمی از مبتلایان به این ویروس در سراسر جهان را تشکیل می‌دهند اما تنها ۱۱ درصد داوطلبان شرکت‌کننده در آزمایش‌های بالینی درمان ایدز زن‌اند.

هم‌اکنون ۳۸ میلیون نفر در جهان به ایدز مبتلایند که ۷۳ درصد آنان تحت درمان قرار دارند و اگرچه داروهای ضد‌‌ویروس‌پسگرد می‌تواند اچ‌آی‌وی را کنترل کند، یافتن درمانی برای آن، نقطه پایان همه‌گیری به درازای چنددهه خواهد بود.

نحوه درمان با سلول‌های بنیادی خون بند ناف

پیوند مغز استخوان گزینه واقع‌بینانه‌ای برای اغلب بیماران نیست چرا که چنین پیوندهایی تهاجمی است و احتمال خطرات بسیار دارد. پس تنها به بیماران مبتلا به سرطانی که هیچ گزینه دیگری پیش رو ندارند توصیه می‌شود.

در دو مورد معالجه پیش‌تر اچ‌‌آی‌وی که هر دو مرد و از طریق پیوند مغز استخوان انجام گرفت، تمامی سیستم ایمنی آنان جایگزین شد که به عوارض جانبی دردناکی برای آنان، از جمله «بیماری پیوند علیه میزبان» انجامید؛ عارضه‌ای که در آن سلول‌های اهداکننده به سلول‌های بدن گیرنده حمله می‌کند. یکی از این مردان پس از پیوند تا دم مرگ رفت و دیگری، یک سال پس از پیوند، بیش از ۳۰ کیلو وزن کم کرد، شنوایی یک گوش را از دست داد و به عفونت‌های متعددی دچار شد که از آنها جان سالم به در برد.

اما در مورد تازه زن معالجه‌شده، او ۱۷ روز پس از پیوند و بدون ابتلا به بیماری «پیوند علیه میزبان» بیمارستان را ترک کرد. ترکیب خون بند ناف و سلول‌های دریافتی از خویشاوند او در اینکه این زن گرفتارعوارض جانبی شدیدی که اغلب دامنگیر گیرندگان در پیوند مغز استخوان معمول می‌شود نشود، موثر بوده است.

ابتلای این بیمار زن میانسال به اچ‌آی‌وی در سال ۲۰۱۳ تشخیص داده شد و داروهای ضدویروس‌پسگرد شمار تکثیر ویروس‌ در بدن او را پایین نگه داشته بود. این زن سپس در سال ۲۰۱۷ به سرطان خون مبتلا شد.

در اوت ۲۰۱۷، این زن خون بند ناف از اهداکننده‌ای که جهشی در خونش، ورود ویروس اچ‌آی‌وی به سلول‌های بدن را سد می‌‌کرد، دریافت کرد. اما حدود یک ‌ماه‌ونیم طول می‌کشد تا پیوند سلول‌های خون بند ناف در بدن میزبان بگیرد؛ پس به این زن، سلول‌های بنیادی یک خویشاوند درجه اول که با او تطابق حدودی داشت نیز تزریق شد.

به‌گفته متخصصان، خونی که این زن او از خویشاوند خود دریافت کرد به‌منزله پلی بود که او را از مبدا پیوند خون بند ناف به مرحله جا افتادن پیوند رساند.

این بیمار ۳۷ ماه پس از پیوند خون بند ناف مصرف داروهای ‌ضدویروس‌پسگرد را قطع کرد و ۱۴ ماه پس از آن، نشانه‌ای از ابتلا به اچ‌آی‌وی در آزمایش خون او دیده نشد. پادتن‌ این ویروس نیز در خون او مشاهده نشد.

به‌گفته متخصصان، دلیل دقیق موثر عمل کردن سلول‌های بنیادی خون بند ناف هنوز مشخص نیست؛ اما یک دلیل احتمالی می‌تواند این باشد که این سلول‌ها توانایی بیشتری برای سازگاری با محیط جدید دارند. همچنین ممکن است عناصری دیگر و فراتر از سلول‌های بنیادی در خون بند ناف موجود باشد که کارکرد آن در پیوند را موثرتر می‌کند.

دکتر استیون دیکز، متخصص ایدز در دانشگاه کالیفرنیا که در درمان این زن مشارکتی نداشته است سلول‌های بنیادی بند ناف را «جادویی» خواند و خون بند ناف را جادویی که فواید بسیار در بر دارد.