کارگردانان زن ایرانی با فیلم‌هایشان درباره زنان و ایران در جشنواره فیلم ساندنس ۲۰۲۳ خوش درخشیدند. ساندنس بزرگ‌ترین جشنواره فیلم‌های مستقل در آمریکاست.
فیلم مستند «جونم» به کارگردانی سی‌یرا یوریک، روایت‌گر زندگی سه نسل از زنان یک خانواده ایرانی ساکن ایالت ورمونت آمریکاست.
«ورژن ایرانی» به کارگردانی مریم کشاورز هم یک کمدی-درام رنگارنگ و صمیمانه است که زندگی یک خانواده در طول چندین دهه در ایران و نیوریورک را روایت می‌کند.
«شیدا» به کارگردانی نورا نیاسری هم فیلمی در ژانر درام درباره زنی است که از دست همسر آزارگرش در استرالیا می‌گریزد.
«جونم» به کارگردانی سی‌یرا یوریک
یوریک، کارگردان «جونم»، با اشاره به خیزش انقلابی در ایران، به خبرگزاری فرانسه گفت: «معترضان به معنای واقعی کلمه جانشان را کف دستشان گرفته‌اند.»
او افزود که از آنها ۱۰۰ درصد حمایت می‌کند.
یوریک گفت که در ایران «آزادی بیان» وجود ندارد و (جمهوری اسلامی) فیلمسازان و هنرمندان را به زندان می‌اندازد.
یوریک گفت که او می‌تواند خارج ایران -تا حدودی- آزادانه صحبت کند.
او که در آمریکا به دنیا آمده، نمی‌تواند به ایران سفر کند و سلسله وقایعی که در مستندش به تصویر کشیده، حاصل تلاشش برای پیوند با ایران و فهم بهتر از این کشور است که آن را از طریق آموختن زبان فارسی و مصاحبه با مادر و مادربزرگش به تصویر کشیده است.
یوریک در این مستند به حقایقی درباره خانواده‌اش پی می‌برد؛ مثلا این که مادربزرگش چگونه در سن ۱۴ سالگی و پیش از رسیدن به سن بلوغ به عقد مردی درآمده است.
در این مستند، با آن که مادربزرگ یوریک از به یاد آوردن خاطرات گذشته خشنود است، مادر سی‌یرا نگران است که فاش کردن اسرار خانواده مقابل دوربین «خیلی خطرناک» باشد و در جایی از فیلم به یوریک هشدار می‌دهد که ممکن است به خاطر این حرف‌ها اعدام شود.
یوریک تجربه اکران مستندش در جشنواره ساندنس را همراه با سبک سنگین کردن برای بازگو کردن حقیقت و نگرانی از پیامد روایت‌های آمده در فیلم، برای دیگر افراد (خانواده) ساکن ایران، توصیف کرد.
او گفت که تا وقتی مادربزرگش از به قتل رسیدن پدربزرگش (به دست جمهوری اسلامی) پرده برنداشته بوده، او نمی‌دانسته دیوار ترسی که این رژیم در داخل و خارج ایران بنا کرده تا چه اندازه بلند است.
او اشاره کرد که مادرش با پنهان کردن حقایق این‌چنینی قصد داشته از او محافظت کند.
«ورژن ایرانی» به کارگردانی مریم کشاورز
«ورژن ایرانی» داستان زندگی دختر ایرانی-آمریکایی جوان و سرکشی به نام لیلا، با بازی لیلا محمدی است که رابطه دشواری با مادر ایرانی‌اش دارد و دلیل آن، تمایلات جنسی لیلا و نظر متفاوت او و مادرش درباره نقش زنان (در جامعه) است.
اما در طول فیلم، هنگامی که لیلا متوجه حقایقی درباره آن‌چه پدر و مادرش از سر گذرانده‌اند می‌شود و دلیل خروج آنان را از ایران می‌فهمد، مادر و دختر، دو زن از دو نسل متفاوت، از بُعد جدیدی به میراث پیچیده ایرانی بودنشان نگاه می‌کنند.
مریم کشاورز این را که در چنین شرایطی (مصادف با خیزش انقلابی در ایران) فیلمی درباره زنان در جشنواره دارد، باعث افتخار خود توصیف کرد.
کشاورز و دیگر عوامل تولید این فیلم، هنگام حضور در مراسم نخستین اکران فیلم، سنجاق‌سینه‌هایی با رنگ‌های پرچم ایران و شعار «زن، زندگی، آزادی» بر لباس‌های خود داشتند.
او گفت که داستان «ورژن ایرانی»، روایت تاب‌آوری و مقاومت طی دهه‌ها و نه فقط این روزهاست و این که شرایط اکنون (خیزش فعلی در ایران)، مبارزه‌ای است که از مدت‌ها پیش آغاز شده است.
کشاورز تاکید کرد پیش از جمهوری اسلامی هم زنان ایرانی همیشه برای دست‌یابی به حقوقشان در جامعه تلاش کرده‌اند.
او گفت: «زنان هنجارها را زیر و رو کرده و یاد گرفته‌اند راه خودشان را برای آزاد بودن پیدا کنند.»
کشاورز پس از اکران نخستین فیلمش «شرایط» در سال ۲۰۱۱ دیگر نمی‌تواند به ایران بازگردد.
«شرایط» درباره رابطه عاشقانه دو دختر نوجوان با یکدیگر است.
یوریک اما امیدوار است روزی به ایران سفر کند گرچه فعلا از راه دور اعتراضات را به نظاره نشسته و آرزو می‌کند فیلمش بخش کوچکی از مبارزه ایرانیان در راه آزادی باشد.
یوریک گفت بخشی از تاثیرگذاری فیلمش به دلیل آن چیزی است که این روزها در ایران می‌گذرد.
او حضور در جشنواره ساندنس به همراه دیگر کارگردانان (که فیلم‌هایی درباره ایران ساخته‌اند) را مغتنم دانست.
به باور یوریک، حضور در بین فیلمسازان چنین آثاری به او احساس تعلق به جمعی می‌دهد که توانسته‌اند داستانشان را آزادانه روایت کنند.