انتخاب محمدبازوم در مارس سال ۲۰۲۱ به عنوان رییس‌جمهوری، اولین انتقال صلح آمیز و دموکراتیک در نیجر پس از استقلال این کشور از فرانسه در سال ۱۹۶۰ بود. روز چهارشنبه ۲۶ ژوییه اما این جمهوری نو‌پا با کودتای اعضای گارد ریاست جمهوری مواجه و رییس‌جمهوری آن کنار گذاشته شد.
جوزف بورل، مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا از کودتاچیان در نیجر خواست هرچه سریع تر رییس‌جمهوری این کشور را آزاد کنند.
او گفت: «محمد بازوم باید بدون قید و شرط و تاخیر آزاد شود و کودتاچیان مسوول سلامت او هستند.»
طبق آخرین اخبار در حالی که رییس‌جمهوری مخلوع استعفا نداده است، ژنرال عبدالرحمان تیانی به عنوان رهبر جدید این کشور پس از کودتای نظامی در تلویزیون دولتی ظاهر شد.
با وجود این اقدام، طبق گزارش سی‌ان‌ان، یک مقام وفادار به رییس‌جمهور بازوم گفت که درگیری بین نیروهای کودتا وجود دارد.
فرانسه نیز اعلام کرد «کودتا نهایی نیست».
مطلب زیر ترجمه یک مقاله از سایت انگلیسی شبکه خبری الجزیره است درباره آخرین شرایط نیجر بعد از کودتای روز چهارشنبه:
با وجود لفاظی‌های ضد کودتا، آیا غرب می‌تواند نیجر را که آخرین پایگاهش در منطقه ساحل است، ترک کند؟
در حالی که جامعه بین‌المللی کودتای آشکار در نیجر را محکوم می‌کند، تحلیلگران می‌گویند غرب همچنان به حضور در آنجا به عنوان آخرین پایگاهش در منطقه ساحل نیاز دارد.
یک شهروند عادی و پنج کودتا
آفحقد، راننده‌ای از شمال نیجر، در طول۵۷ سال زندگی خود پنج کودتا را پشت سر گذاشته است.
او که خواسته است از نام مستعار استفاده کند، به الجزیره می‌گوید: «اولین کودتا، کودتای سرهنگ (سینی) کونتچه، در ۱۵ آوریل ۱۹۷۴ بود. سپس کودتای ابراهیم بره مایناسرا در سال ۱۹۹۶، کودتای دائو دامالا موانکه در سال ۱۹۹۹، کودتای سالوجیبو در سال ۲۰۱۰ و حالا هم که آخرین کودتا به وسیله کسانی که خود را اعضای شورای ملی حفاظت از میهن می نامند، در جریان است.»
آخرین کودتای فهرست آفحقد، روز چهارشنبه انجام شد؛ پس از آن که گارد ریاست جمهوری، کاخ ریاست جمهوری را به محاصره درآورد و خواستار استعفای رییس‌جمهور محمد بازوم شد.
در اواخر همان شب، پس از ساعت ها گمانه زنی در مورد چگونگی پایان دادن به بن بست، به نظر می رسید کودتاچیان حاکم شوند.
موقعیت غرب در شرایط جدید
سرهنگ آمادو آبدرامانه در پیامی که از تلویزیون دولتی پخش شد، گفت: «ما نیروهای دفاعی و امنیتی، متحد در شورای ملی حفاظت از میهن، تصمیم گرفته ایم به رژیمی که می‌شناسید پایان دهیم. این تصمیم به دنبال وخامت مستمر وضعیت امنیتی و ضعف اقتصادی و اجتماعی است.»
این وقایع تکان‌دهنده، یک کشور دیگر از غرب آفریقا را به جمع کشورهای تحت رهبری نظامیان که از اقیانوس اطلس تا صحرای بزرگ آفریقا امتداد یافته‌اند، اضافه کرد اما هنوز مشخص نیست شرایط تا چه اندازه ممکن است برای مردم نیجر یا متحدان غربی این کشور تغییر کند.
به گفته تحلیلگران، نیروهای ایالات متحده، فرانسه و سایر نیروهای اروپایی ردپای زیادی در این کشور برای عملیات «ضد شورش» منطقه ای خود دارند.
تحلیلگران می گویند این کشورها علاقه‌ای به از دست دادن موقعیت خود در این منطقه ندارند؛ حتی اگر نیاز به برقراری روابط با این دولت نظامی باشد.
شرایط نیجر قبل از کودتا
هفته گذشته هیچ نشانه ای از کودتا در نیجر وجود نداشت. اولف لیسینگ، رییس برنامه ساحل در بنیاد کنراد آدناور آلمان که به تازگی از سفری به پایتخت بازگشته است، به الجزیره می‌گوید: «همه مقامات دولتی، دیپلمات ها، همه چیز مثل همیشه بود.»
ریدا لیاموری، کارشناس ارشد اندیشکده مرکز سیاست جنوب جدید مستقر در رباط هم خاطرنشان می‌کند که اگر میزان نارضایتی موجود را می دید، ممکن بود افراد بیشتری متوجه وقوع کودتا بشوند.
او به الجزیره می‌گوید: «وضعیت امنیتی در بخش هایی از کشور به آن خوبی نیست که بسیاری از مردم فکر می کردند.»
در جنوب نیجر، در امتداد مرزهای نیجریه و چاد، ارتش در برابر راهزنان مسلح و جنگجویان بوکوحرام قرار دارد که خطرات مرگ‌باری برای نیجری‌ها و همچنین پناهندگانی دارند که آن‌ها به این کشور می‌‌فرستند.
در غرب نیجر، گروههای مسلح مرتبط با داعش و القاعده در منطقه مرگ‌بار مرزی مشترک با مالی و بورکینافاسو مستقر هستند. بخش‌هایی که از درگیری طولانی‌مدت در این سه کشور رنج می‌برند.
بر اساس گزارش ماه ژوئن سال ۲۰۲۲ ائتلاف مردمی برای ساحل (ائتلاف گسترده‌ای از گروههای جامعه مدنی در منطقه)، روزانه به طور متوسط هشت غیرنظامی در این مناطق کشته می شوند.
همین هفته گذشته، زمانی که لیسینگ از شهر نیامی، پایتخت نیجر بازدید می کرد، پایتخت با وانت‌های دو کابینه سفید سربازان اروپایی و دیپلمات ها احاطه شده بود.
فرانسوی‌ها اخیرا نیروهای منطقه ساحل را به نیجر منتقل کرده بودند؛ مرکز منطقه‌ای جدید برای مبارزه پاریس و سایر کشورهای اروپایی با گروههای مسلح پس از تیرگی روابط با دولت های نظامی در بورکینافاسو و مالی که منجر به خروج این نیروها از این دو کشور شد.
لیسینگ به الجزیره می‌گوید در حالی که شورشیان نیجر کودتای خود را با استناد به «وضعیت امنیتی وخیم» توجیه می کنند و با وجود تسلیحاتی که از اروپایی‌ها و آمریکایی‌ها در اختیار ارتش قرار می دهند، اکنون خط لوله نیجر ممکن است در خطر باشد.
ایالات متحده، فرانسه و سازمان ملل همگی با صدای بلند کودتای نیجر را محکوم کرده‌اند و فعالیت بشردوستانه سازمان ملل متحد در این کشور به حالت تعلیق درآمده است.
وزارت امور خارجه آمریکا هم روز چهارشنبه در بیانیه‌ای بازوم را رییس‌جمهوری نیجر دانست و اعلام کرد: «مشارکت قوی اقتصادی و امنیتی آمریکا با نیجر به تداوم حکومت دموکراتیک و احترام به حاکمیت قانون و حقوق بشر بستگی دارد.»
لیسینگ با اشاره به پایگاه عظیم هواپیماهای بدون سرنشین آمریکا در شهر شمالی آگادز گفت: «من فکر می کنم آمریکا راهی برای همکاری با آن‌ها خواهد یافت. ایالات متحده در کشورهایی که واقعا دموکراتیک نیستند پایگاه‌های زیادی دارد.»
برای مشخص شدن نتیجه شرایط باید منتظر ماند
رییس‌جمهوری محمد بازوم، دموکراسی‌ای را رهبری می‌کرد که به سختی یک دموکراسی ایده‌آل بود. معترضان مخالف به طور معمول به زندان انداخته می‌شدند و وضعیت اقتصادی ضعیف باعث شده بود کشور پیوسته در پایین ترین سطح شاخص توسعه انسانی سازمان ملل قرار بگیرد.
معترضان طرفدار کودتا در نیامی، پایگاه اپوزیسیون سیاسی، روز پنج‌شنبه برای ابراز حمایت از کودتا گرد هم آمدند و برخی از آن ها تابلو‌هایی ضد فرانسوی در دست داشتند. مقر حزب سیاسی بازوم به آتش کشیده شد، زمانی که بازوم از طریق تلفن با مقامات ایالات متحده و سازمان ملل در تماس بود.
در حالی که برخی از مردم نیجر به استقرار نیروهای فرانسوی در این کشور اعتراض دارند و رهبران اپوزیسیون این سوال را مطرح کرده‌اند که حضور نظامیان خارجی در نیجر به درگیری های محلی دامن می‌‌زند، با توجه به سابقه طولانی این کشور به عنوان متحد غرب، مشخص نیست که آیا دولت کودتایی روابط خود را با فرانسه یا ایالات متحده و ارتش‌های آن‌ها قطع خواهد کرد یا نه؟
لیاموری می‌گوید: «اگر خیلی دقیق نگاه کنید، اختلافات زیادی در میان نیروهای امنیتی و به ویژه بین حامیان بازوم و حامیان ريیس‌جمهوری سابق وجود دارد. بنابراین ممکن است آن‌ها در اتفاقی که اخیرا رخ داده نیز نقش داشته باشند.»
او به الجزیره می‌گوید: «احتمالا کشورهای غربی منتظر خواهند بود تا ببینند چه اتفاقی می‌افتد و چه کسی کنترل شرایط را در دست خواهد گرفت -چه رهبران کودتا و چه محمد بازوم با استقرار مجدد به عنوان رییس جمهوری-، تا مشارکت جدیدی در مبارزه با تروریسم رقم بزنند.»
او در ادامه می‌گوید: «به این ترتیب آن‌ها همچنین می‌توانند از افتادن به دامی که در مالی و بورکینافاسو، به ویژه در مالی رخ داد، جلوگیری کنند.»
رد پای واگنر
پس از خروج نیروهای فرانسوی از مالی، دولت در باماکو (پایتخت) برای تامین امنیت به روسیه و مزدوران واگنر روی آورد.
این در حالی است که نیجر در مقابله با گروههای مسلح بهتر از همسایگان خود عمل کرده و مایل است هم با آن‌ها مذاکره کند و هم برای حل مسایل قومی، سیاسی و کاربری زمین که اغلب منجر به خشونت می‌شوند، تلاش کند.
لیاموری اما می‌گوید که کودتا نشان می‌دهد معیار عملکرد بهتر نیجر در برابر این گروه‌‌ها نسبت به مالی و بورکینافاسو، کافی نیست.
بنا بر گزارش گروه بین‌المللی بحران، در حال حاضر در میان سیاست‌مداران خارجی این نگرانی وجود دارد که وجود یک دولت نظامی در نیجر می‌تواند اوضاع را بدتر کند در حالی که دولت های دموکراتیک در بورکینافاسو و مالی قادر به متوقف کردن خشونت گروه های مسلح نبودند و هر دو کشور تحت حاکمیت نظامیان شاهد خشونت فزاینده علیه غیر‌نظامیان از سوی نیروهای دولتی و متحدان آن‌ها و همچنین گروههای جهادی بوده‌اند.
آفحق راننده اما به اندازه کودتاهای قبلی به این حکومت نظامی نیز اعتماد دارد. او به الجزیره می‌گوید: «ما فکر نمی کنیم کودتا بتواند کاری انجام دهد.»
او می‌گوید: «ما به دموکراسی اعتماد داریم هر چند دموکراسی هم کار چندانی انجام نداده است، می بینید؟... ما به رهبران خود اعتماد نداریم. آن‌ها همه رهبران جعلی هستند. آن‌ها همه مثل هم هستند.»