تعدادی از خلبانان هواپیماهای مسافربری از وجود اختلالهای «غیرقابل تصور» مسیریابی در آسمان خاورمیانه خبر دادهاند. تحقیقات مستقل در این زمینه نشان میدهند منبع برخی از این اختلالات عمدی، منطقهای در حاشیه شرق تهران است.
اوایل مهر، وبسایت فوربز با انتشار گزارشی به نقل از کنسرسیوم بینالمللی «آپسگروپ» از وجود اختلال شدید در سیستمهای ناوبری هواپیماهای تجاری در آسمان مرزی ایران و عراق خبر داد.
این اختلالها موجب شد دستکم ۲۰ هواپیمای مسافربری از مسیر اصلی خود منحرف شوند.
اندکی پس از آن، سازمان هوانوردی فدرال آمریکا با انتشار بیانیهای نسبت به خطرات ایمنی پرواز هواپیماهای غیرنظامی در منطقه یاد شده هشدار داد.
گزارش جدید منتشر شده از سوی مجله وایس نشان میدهد جمهوری اسلامی مسوول ارسال این پارازیتهای عمدی و مخرب روی سیستم ناوبری هواپیماهای مسافربری است.
تاد هامفریز، استاد دانشکده مهندسی هوافضای دانشگاه تگزاس گفت این نتیجهگیری بر اساس بررسی دادههای خام سیستمهای ناوبری چند هواپیمای به پرواز درآمده در منطقه به دست آمده است.
با اینحال به گفته او، تاکنون اطلاعاتی در خصوص نهادهای مسوول ایجاد این اختلالها منتشر نشده است.
برخی هواپیماهای منحرف شده طی ماههای گذشته به طور ناخواسته وارد آسمان پروازی ایران شدهاند؛ رویدادی که فارغ از مباحث فنی، امنیت جان مسافران را به خطر میاندازد.
برخی خلبانان پروازهای مسافربری در خاورمیانه گفتهاند این حملات حالا از اختلال در سامانه جیپیاس فراتر رفته و حتی سیستم ناوبری پشتیبان هواپیماهای مسافربری را نیز از کار میاندازد.
این اتفاق از منظر فنی، منجر به «کور شدن» هواپیماها میشود.
نگران کنندهترین جنبه این حملات به اختلال روی سامانه مرجع اینرسیایی (IRS) برمیگردد که از اجزای کلیدی ناوبری هواپیماهاست.
اختلالات مورد اشاره، اغلب در آسمان عراق، قاهره و اسرائیل گزارش شدهاند.
آپسگروپ در هفتههای اخیر بیش از ۵۰ مورد از این نوع حملات را فهرست کرده است.
شواهد نشان میدهند این اختلالات سه نوع متفاوت دارند و رفتهرفته پیچیدهتر از گذشته میشوند.
هامفریز با بیان اینکه ارسال پارازیت روی جیپیاس یک رویداد رایج در خاورمیانه، بهخصوص در آسمان سوریه است، حملات جدید را نشاندهنده «تشدید قابل توجه پیچیدگی این اختلالات» دانست.
به گفته او، از کار انداختن سیستم ناوبری اصلی و پشتیبان هواپیماها خطری جدی برای ایمنی پروازهای تجاری است.
اثرات این رویدادها نیز بسیار فراتر از پارازیتهای سنتی و رایج در منطقه است.
صنعت هوانوردی هنوز راهکار قابل اتکایی برای این چالش جدی پیدا نکرده است.
در حال حاضر خدمه پروازی در مناطقی که با این نوع اختلالات مواجه میشوند راهی جز اتکا به راهنمایی مراکز کنترل ترافیک هوایی ندارند. راهحلی که در بلندمدت و به ویژه در مسیرهای پروازی پرترافیک، چندان اجرایی نیست.
اردیبهشت ۱۴۰۰ نشریه کانادایی «کینگ ویکلی سنتینل» گزارش داد سپاه پاسداران در جریان شلیک موشک به هواپیمای اوکراینی، سیستم ناوبری آن را با ایجاد پارازیت از کار انداخته بود.