اکثر مردم دوره‌هایی از نفخ دستگاه گوارش را تجربه می‌کنند که شامل احساس سفتی و پُری در معده می‌شود و اغلب با گاز معده نیز همراه است. چرا دچار نفخ می‌شویم و چطور می‌توانیم آن را برطرف کنیم؟ اگرچه این مشکل بسیار شایع است و در کل جدی محسوب نمی‌شود اما می‌تواند سبب ناراحتی مدام باشد.
وب‌سایت فاکس نیوز به نقل از متخصصان گوارش به بررسی علل، راه‌حل‌ها و نکات پیشگیری از بروز نفخ معده پرداخته است.
تعریف دقیق نفخ
احساس سفتی در روده و احساس سیری بیش از حد، معمولا از اولین نشانه‌های نفخ هستند.
لیلا کیا، استادیار دانشکده پزشکی دانشگاه نورث وسترن در شیکاگو و سخنگوی انجمن گوارش آمریکا به فاکس گفت: «نفخ به احساس پُری شکم فرد اشاره دارد. این عارضه زمانی اتفاق می‌افتد که هوای اضافی در دستگاه گوارش به دام می‌افتد و باعث ناراحتی می‌شود.»
چه عواملی باعث بروز نفخ می‌شوند؟
دلایل مختلفی برای نفخ وجود دارد؛ از جمله این محرک‌ها، غذاهای تولیدکننده گاز مانند لوبیا، عدس، سبزیجات و نوشیدنی‌های گازدار هستند که می‌توانند در طول هضم غذا باعث تولید گاز شوند.
کایل استالر، مدیر آزمایشگاه بیمارستان عمومی ماساچوست و دانشکده پزشکی هاروارد به فاکس نیوز گفت: «این امر یا از طریق تخمیر باکتری‌های روده یا با کشیدن احتباس مایع در دستگاه گوارش اتفاق می‌افتد.»
۱- تحمل ناپذیری لاکتوز
استالر که سخنگوی انجمن گوارش آمریکاست، گفت: «افراد مبتلا به تحمل ناپذیری لاکتوز، اغلب پس از مصرف لبنیات دچار نفخ، گاز و اسهال می‌شوند.»
او گفت: «مکمل‌های آنزیم لاکتاز می‌توانند به تجزیه لاکتوز کمک کنند و این علایم را کاهش دهند.»
برخی از بیماری‌ها مانند بیماری سلیاک یا بیماری‌های التهاب روده می‌توانند منجر به تحمل ناپذیری لاکتوز ثانویه شوند.
۲- سیکل‌های قاعدگی
استالر گفت: «در طول چرخه‌های قاعدگی زنان، سطوح هورمون‌ها به ویژه استروژن و پروژسترون برای تنظیم این روند در نوسان است.»
این پزشک افزود: «در روزهای منتهی به قاعدگی، بدن آب بیشتری در خود نگه می‌دارد و این امر می‌تواند منجر به بروز نفخ شود.»
۳- پرخوری یا کند بودن عملکرد دستگاه گوارش
هنگامی که فردی پرخوری می‌کند، دستگاه گوارش وظیفه دارد مقدار بیشتری غذا را نسبت به آنچه که به پردازش آن عادت دارد، مدیریت کند.
استالر گفت: «سیستم گوارشی خود را به‌عنوان تیمی از کارگران در یک کارخانه تصور کنید. این تیم مسوول تجزیه غذای بلع شده به ذرات کوچک‌تر، جذب مواد مغذی و حذف مواد زائد است.»
او ادامه داد: «وقتی بیش از نیاز بدنتان غذا می‌خورید، مانند فرستادن حجم زیادی از کار برای این تیم گوارش است.»
ممکن است در نتیجه این حجم کاری، فرآیند گوارش کند شود زیرا غذای زیادی برای تجزیه وجود دارد.
همان‌طور که سیستم گوارشی برای تجزیه مواد غذایی اضافی بیشتر کار می‌کند، گاز بیشتری نیز به‌عنوان یک محصول جانبی طبیعی تولید می‌شود. این گاز اضافی در معده و روده جمع می‌شود و سبب بروز نفخ می‌شود.
بزرگ شدن معده همچنین می‌تواند به اندام‌ها و ساختارهای مجاور فشار وارد کند و منجر به احساس پری و نفخ شود.
به گفته این متخصص، یبوست نیز می‌تواند در نتیجه این روند اتفاق بیفتد.
چگونه نفخ را کاهش دهیم؟
در وهله اول، تغییر در سبک زندگی می‌تواند از بروز نفخ جلوگیری کند.
استالر گفت که اصلاح رژیم غذایی می‌تواند موثر باشد.
او توصیه کرد افراد غذاهایی را که باعث ایجاد گاز و نفخ می‌شوند شناسایی و محدود کنند.
همان‌طور که قبلا ذکر شد، برخی دلایل رایج در ایجاد نفخ عبارتند از مصرف لوبیا، سبزیجات خاص، نوشیدنی‌های گازدار و شیرین کننده‌های مصنوعی.
به گفته این پزشک، خوردن وعده‌های غذایی کوچک‌تر و مکرر و جویدن کامل غذا برای کاهش میزان هوای بلعیده شده می‌تواند مفید باشد.
استالر همچنین نوشیدن مقدار زیادی آب را برای کمک به حفظ حرکات منظم روده و جلوگیری از یبوست توصیه کرد.
ورزش منظم می‌تواند هضم مناسب غذا را تقویت و به کاهش نفخ کمک کند.
درمان‌های نفخ شکم
استالر تاکید کرد: «داروهای ضد گاز با شکستن حباب‌های گاز می‌توانند موجب تسکین دستگاه گوارش شوند؛ اگرچه بر اساس شواهد، اثربخشی آن‌ها نسبتا محدود است.»
اگر یک علت زمینه‌ای مانند سندرم روده تحریک‌پذیر (IBS) یا بیماری التهابی روده (IBD) باعث نفخ شود، ممکن است پزشک داروهایی را برای مدیریت علایم تجویز کند.
مکمل‌های فیبر نیز ممکن است مفید باشند اگرچه استالر خاطرنشان کرد همه فیبرها یکسان عمل نمی‌کنند.
او گفت: «من به طور کلی فیبر محلول را به‌عنوان بهترین درمان برای IBS توصیه می‌کنم که یکی از شایع‌ترین علل نفخ است. فیبر محلول و موجود در غذاهایی مانند جو، لوبیا و میوه‌ها می‌تواند برای نفخ مفید باشد.»
به گفته این پزشک، داروهای ضد گاز بدون نسخه ممکن است با شکستن حباب‌های گاز در دستگاه گوارش، آن را تسکین دهند؛ اگرچه شواهد مبنی بر اثربخشی آن‌ها نسبتا محدود است.
هر چند فیبرها می‌توانند به کاهش نفخ کمک کنند اما می‌توانند باعث بروز بیماری نیز بشوند. از این رو توصیه می‌شود مکمل‌های فیبر را به تدریج وارد رژیم غذایی‌تان کنید تا سیستم گوارشی به آرامی به وجود آن‌ها عادت کند.
استالر به فاکس نیوز گفت: «شروع با دوز کم و افزایش آن در طول زمان می‌تواند به کاهش عوارض جانبی احتمالی فیبرها مانند گاز و نفخ کمک کند.»
اگر تغییر سبک زندگی کمکی نکرد چه؟
نفخ معمولا عارضه‌ای بی‌ضرر است اما اگر علایم نفخ با تغییر رژیم غذایی و سبک زندگی بهبود نیافت یا اگر علایم مرتبط دیگری نیز وجود داشت، بهتر است با پزشک مشورت کنید.
نفخ می‌تواند به دلیل اختلالات گوارشی مانند سندرم روده تحریک‌پذیر (IBS)، بیماری سلیاک یا بیماری التهابی روده (زخم التهابی روده بزرگ یا بیماری کرون) نیز باشد.
همچنین نفخ می‌تواند در اثر یبوست مزمن، انسداد روده، رشد بیش از حد باکتری‌ها یا سرطان‌های دستگاه گوارش دیده شود.
نفخ معمولا زمانی بهبود می‌یابد که علت زمینه‌ای بروز آن برطرف شود. در صورت ادامه نفخ یا همراه شدن آن با درد، مدفوع خونی یا کاهش وزن، مراجعه به پزشک مهم است.
اگر به پزشک مراجعه کردید، ممکن است آزمایش‌هایی مانند اسکن شکم، کولونوسکوپی، آندوسکوپی فوقانی یا آزمایش خون و مدفوع برای تعیین علت اصلی نفخ تجویز شود.