حملات متقابل اسرائیل و جمهوری اسلامی که با انفجارهای روز جمعه ۳۱ فروردین در خاک ایران به اوج خود رسید، تهدید هسته‌ای را به پیامدهای منطقه‌ای ناشی از جنگ غزه افزوده است. واشینگتن‌پست در مطلبی تحلیلی به قلم آدام تیلور، خبرنگار خود، به این موضوع پرداخته است.
اکنون جهان شاهد دو قدرت دارای فن‌آوری هسته‌ای است؛ یکی با سلاح‌های نه چندان محرمانه و دیگری با جاه‌طلبی‌های مبهم تسلیحاتی که هر دو تهدید به حمله به تاسیسات هسته‌ای یکدیگر می‌کنند.
داریل کیمبال، مدیر اجرایی انجمن کنترل تسلیحات مستقر در آمریکا در گفتوگو با واشینگتن‌پست تاکید کرد: «وضعیت موجود بسیار نگران‌کننده و بیانگر این حقیقت تلخ است که چرا در اختیار داشتن سلاح‌های هسته‌ای بیشتر مایه دردسر محسوب می‌شود تا نوعی دارایی تامین کننده امنیت ملی.»
اشاره کیمبال به سلسله حملات تلافی‌جویانه در ماه جاری است که ابتدا با حمله اسرائیل به کنسولگری جمهوری اسلامی در سوریه آغاز شد و سپس با پرتاب صدها پهپاد و موشک از خاک ایران به اسرائیل به بهانه تلافی‌جویی ادامه یافت که همین مساله، منجر به تلافی بیشتر از سوی اسرائیل شد.
انفجارهای حمله موشکی اسرائیل، چندین سایت را در سراسر ایران از جمله در اصفهان لرزاند؛ جایی که محل قرارگیری آزمایشگاه‌های هسته‌ای جمهوری اسلامی است. با این حال دامنه حملات محدود بود و به سایت‌های هسته‌ای آسیب نرساند.
اسرائیل قصد داشت نشان دهد توانایی انجام حملات به سایت‌های اتمی ایران را دارد.
تصاویر ماهواره‌ای نشان دادند که موشک‌های اسرائیل دقیقا به رادار پدافند دفاع هوایی اِس-۳۰۰ ساخت روسیه اصابت کرده‌اند.
این حملات یادآور تهدیدهای هسته‌ای بالقوه‌ای است که در کشمکش‌های منطقه‌ای وجود دارد. اسرائیل تنها قدرت دارای سلاح هسته‌ای در خاورمیانه است. این یک راز آشکار است؛ حتی اگر از سوی مقام‌های اسرائیل یا توافق‌های بین‌المللی به رسمیت شناخته نشده باشد. در مقابل، جمهوری اسلامی هنوز سلاح هسته‌ای در اختیار ندارد.
تلاش جمهوری اسلامی برای دست‌یابی به فن‌آوری هسته‌ای که مدعی استفاده از آن برای اهداف صلح‌آمیز است، این کشور را در سطح بین‌المللی منزوی کرده است.
موضوع نگران‌کننده این است که به نظر می‌رسد هنجارها در منطقه در حال تغییرند. حمله جمهوری اسلامی به اسرائیل در هفته گذشته، اولین عملیات مستقیم از خاک ایران به این کشور بود.
یک مقام جمهوری اسلامی روز پنج‌شنبه ۳۰ فرودین هشدار داد اگر اسرائیل به سایت‌های هسته‌ای ایران حمله کند، ممکن است تهران درباره موضع رسمی خود در مورد توسعه تسلیحات هسته‌ای تجدید‌نظر کرده و احتمالا تاسیسات هسته‌ای اسرائیل را هدف قرار دهد.
ابراهیم رئیسی، رییس دولت جمهوری اسلامی نیز گفت که اگر اسرائیل دوباره به ایران حمله کند، وضعیت متفاوت خواهد بود: «معلوم نیست که بعد از آن، چیزی از این رژیم باقی بماند.»
هیچ‌یک از دولت‌های اسرائیل هرگز به طور رسمی به در اختیار داشتن سلاح هسته‌ای اعتراف نکرده‌اند. این کشور هرگز پیمان منع گسترش تسلیحات هسته‌ای ۱۹۶۸ را امضا نکرده و پروتکل‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را نپذیرفته است.
در ماه نوامبر، آمیخای الیاهو، وزیر میراث فرهنگی اسرائیل در مصاحبه با رادیو کول براما اشاره‌ای عجیب به استفاده از سلاح‌های هسته‌ای کرد.
مصاحبه‌کننده از او پرسید: «انتظار شما این است که فردا ما چیزی شبیه به نوعی بمب هسته‌ای روی غزه بیندازیم و همه آن‌ها را از بین ببریم؟»
الیاهو در پاسخ به این سوال گفت: «این هم یک راه‌حل است.»
الیاهو که به دلیل این اظهارات معلق شد، بعدا گفت که به صورت استعاره‌ای صحبت کرده است.
نتانیاهو در این خصوص در ایکس نوشت: «اظهارات الیاهو بر اساس واقعیت نیست.»
کارشناسان می‌گویند اسرائیل ۹۰ کلاهک هسته‌ای و پلوتونیوم مورد نیاز برای ساخت صدها کلاهک هسته‌ای را در اختیار دارد. اگرچه این تعداد، کمتر از کشورهایی مانند روسیه و ایالات متحده است اما در مجموع تنها ۹ کشور مجهز به سلاح هسته‌ای در جهان وجود دارد.
رابرت ای‌کِلی، کارشناس سابق تسلیحات هسته‌ای وزارت انرژی آمریکا گفت حتی با در نظر گرفتن حداقل مقیاس، این تعداد سلاح هسته‌ای اسرائیل برای تهران «تهدید بزرگی» است.
کِلی افزود اسرائیل بیشتر از تعداد اهدافش در ایران، بمب در اختیار دارد.
توسعه سلاح‌های هسته‌ای اسرائیل
توسعه سلاح‌های هسته‌ای اسرائیل به صورت مخفیانه انجام شده است.
اسرائیل مدت کوتاهی پس از اولین استفاده از این سلاح در سال ۱۹۴۵، به دنبال دست‌یابی به فن‌آوری تولید آن بود.
در سال ۱۹۵۷، اسرائیل برای ایجاد تاسیسات هسته‌ای مبتنی بر پلوتونیوم در دیمونا، شهری کوچک در صحرای نِگب، به صورت پنهانی با فرانسه همکاری کرد.
در اواسط دهه ۱۹۶۰ اسنادی که از طبقه‌بندی خارج شده بودند نشان دادند مقامات آمریکایی به این نتیجه رسیدند که برنامه تسلیحات هسته‌ای اسرائیل در حال پیشرفت است.
چندین دولت ایالات‌متحده برای جلوگیری از به وقوع پیوستن این برنامه تلاش کردند تا اینکه دولت ریچارد نیکسون با اکراه و مشروط بر مخفی ماندن این فعالیت‌ها، آن را پذیرفت.
این رازداری تا حد زیادی حفظ شده است. در عمل، بدون انجام هیچ آزمایش علنی و بدون بازرسی بین‌المللی، جزییات کمی در مورد نحوه عملکرد تسلیحات هسته‌ای اسرائیل در دسترس است.
سایت دیمونا اکنون به‌طور رسمی به عنوان «مرکز تحقیقات هسته‌ای شیمون پرز نِگب» شناخته می‌شود.
کِلی که حالا با موسسه تحقیقات صلح بین‌المللی استکهلم کار می‌کند، گفت که تسلیحات هسته‌ای اسرائیل احتمالا در پایگاه‌های نیروی هوایی، «نزدیک موشک‌ها یا هواپیماهایی که آن‌ها را حمل می‌کنند»، نگهداری می‌شوند.
اعتقاد بر این است که این کشور، موشک، زیردریایی و هواپیماهایی از جمله جنگنده اِف۳۵ تولید آمریکا در اختیار دارد که قادر به پرتاب سلاح‌های هسته‌ای هستند.
جمهوری اسلامی هفته گذشته بدون ارائه مدرکی ادعا کرد می‌تواند به سایت‌های هسته‌ای اسرائیل حمله کند.
خبرگزاری تسنیم، وابسته به سپاه پاسداران، به نقل از احمد حق‌طلب، فرمانده ناظر بر امنیت هسته‌ای سپاه پاسداران نوشت تاسیسات هسته‌ای اسرائیل شناسایی شده‌‌اند و جمهوری اسلامی اطلاعات لازم را درباره همه اهداف آن در اختیار دارد.
حق‌طلب گفت که حمله به تاسیسات هسته‌ای ایران می‌تواند منجر به «بازنگری در دکترین هسته‌ای» جمهوری اسلامی شود.
برنامه هسته‌ای ایران
برنامه هسته‌ای ایران در زمان حکومت محمدرضا پهلوی و قبل از سرنگونی او در سال ۱۹۷۹ آغاز شد اما این برنامه هرگز به طور رسمی بر ایجاد بمب متمرکز نبود.
طبق گزارش‌ها، علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، در سال ۱۳۸۲ فتوایی علیه سلاح‌های هسته‌ای صادر کرد. با این حال کارشناسان در مورد دامنه و شمول این فتوا اختلاف‌نظر دارند.
بر خلاف اسرائیل، ایران یکی از امضاکنندگان معاهده ۱۹۶۸ منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای است و طی سال‌های گذشته، مقام‌های جمهوری اسلامی از طرح ایجاد منطقه عاری از سلاح هسته‌ای در خاورمیانه حمایت کرده‌اند.
جان قزوینیان، مدیر اجرایی مرکز خاورمیانه در دانشگاه پنسیلوانیا گفت که تهران از همان ابتدا موضع مبهم راهبردی خود را در قبال سلاح‌های هسته‌ای حفظ کرده است.
او که کتابی درباره برنامه هسته‌ای ایران در دست چاپ دارد، گفت: «ایران همیشه جانب احتیاط را حفظ کرده و به توسعه توان هسته‌ای خود ادامه می‌دهد. اکنون تهران در موقعیتی قرار دارد که در صورت نیاز می‌تواند برای ساخت بمب اقدام کند.»
اسرائیل و برخی متحدانش معتقدند جمهوری اسلامی جاه‌طلبی‌های خود را در زمینه دست‌یابی به تسلیحات هسته‌ای پنهان می‌کند.
بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، در سخنرانی در مجمع عمومی سازمان ملل در سال ۲۰۱۸ (برابر با ۱۳۹۷)، شواهدی ارائه کرد که به گفته او، نشان می‌دادند تهران به توافق هسته‌ای که سه سال قبل از آن با قدرت‌های جهانی به آن دست یافته بود، پای‌بند نیست.
نتانیاهو گفت: «اسرائیل می‌داند که شما چه می‌کنید و کجا این کار را انجام می‌دهید.»
پیش از حملات هفته گذشته اسرائیل، کارشناسان تسلیحات هسته‌ای نگرانی خود را درباره حمله مستقیم اسرائیل به تاسیسات هسته‌ای ایران ابراز کرده بودند.
کیمبال گفت: «حمله نظامی به تاسیسات هسته‌ای، چه در اوکراین و از سوی روسیه، چه به دست اسرائیل علیه جمهوری اسلامی، یا برعکس، طبق قوانین بین‌المللی ممنوع است و باید به صراحت از سوی جامعه بین‌المللی و به‌ویژه ایالات متحده محکوم شود.»
اسرائیل سابقه چنین حملاتی را دارد؛ این کشور در سال ۱۹۸۱ از طریق حملات هوایی، رآکتور هسته‌ای اوسیراک را در عراق منهدم کرد.
اسرائیل تا کنون از حمله آشکار به سایت‌های هسته‌ای جمهوری اسلامی خودداری کرده اما ترور دانشمندان ارشد هسته‌ای و سایر اقدامات مشکوک خرابکارانه را ترتیب داده است.
نهادهای خلع سلاح بین‌المللی همچنان در حال مبارزه برای منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای هستند.
توافق سال ۱۳۹۴ که به عنوان برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) شناخته می‌شود میان ایالات متحده، پنج قدرت جهانی، اتحادیه اروپا و ایران صورت گرفت، از نظر فنی به قوت خود باقی است اما اجرای آن با تصمیم دولت دونالد ترامپ برای خروج از این توافق در سال ۲۰۱۸ عملا متوقف شد.
بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی که به سایت‌های هسته‌ای ایران دسترسی دارند، گفته‌اند برنامه هسته‌ای این کشور از آن زمان تا کنون دستاوردهای قابل توجهی داشته است و مقدار زیادی اورانیوم غنی‌شده تولید می‌کند که نزدیک به درجه تسلیحاتی است.
این اورانیوم می‌تواند به جمهوری اسلامی اجازه دهد تا به سرعت به سمت تولید سلاح‌های هسته‌ای حرکت کند.
رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به تازگی گفت که ایران می‌تواند ظرف چند ماه سلاح هسته‌ای بسازد.
گروسی به اسکای‌نیوز گفت: «گفت‌وگوهایی بسیار جدی در راه است.»
عبدالرسول دیوسالار، محقق غیر مقیم موسسه خاورمیانه در واشینگتن گفت: «هر گونه حمله به تاسیسات هسته‌ای در ایران احتمالا بر کار آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در این کشور تاثیر می‌گذارد و ممکن است جان بازرسان را به خطر بیندازد.»
او افزود: «این خطر بزرگی در کاهش توانایی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برای نظارت بر سایت‌های هسته‌ای ایران به همراه دارد.»
دیوسالار گفت از نظر تاریخی، برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی به‌عنوان راهی برای مقابله با هژمونی ایالات متحده در منطقه توجیه می‌شد اما اکنون موضوع اسرائیل است: «اسرائیل تا کنون بیشترین تاثیر را بر محاسبات هسته‌ای ایران داشته است.»