داروی پت‌اسکن نقشی حیاتی در تشخیص بیماری سرطان دارد. روزنامه اعتماد در گزارشی به موضوع کمبود این دارو در ایران پرداخت و نوشت در نیمه دوم شهریور، یکی از مهم‌ترین مراکز تهیه داروی پت‌اسکن به مدت سه روز دچار اشکال شد اما در حالت عادی هم بیماران با مشکل کمبود دارو مواجه می‌شوند.
اعتماد روز دوشنبه ۲۶ شهریور در گزارش خود به پست اینستاگرام دو هفته پیش مونا فرجاد، بازیگر سینما و تلویزیون ارجاع داد که از کمبود داروی پت‌اسکن (PET Scan) خبر داده بود.
پت‌اسکن در روند تشخیص و تمام مراحل درمان از جمله شیمی‌درمانی تاثیر زیادی دارد.
این دارو نوعی ماده رادیواکتیو به نام رادیو دارو یا رادیوتریسر است که برای انجام تصویربرداری با استفاده از تکنیک توموگرافی گسیل پوزیترون (PET) استفاده می‌شود.
وقتی این دارو وارد بدن می‌شود، به بخش‌هایی از بدن که فعالیت متابولیکی بیشتری دارند -مانند سلول‌های سرطانی یا بافت‌های مغزی فعال- می‌رود و از طریق دستگاه پت‌اسکن، این نواحی به صورت تصویری واضح نمایش داده می‌شوند.
چند روز بعد از اطلاع‌رسانی فرجاد در این زمینه، ماشاءالله ترابی، مدیر روابط عمومی دانشگاه علوم پزشکی تهران اعلام کرد اگرچه کمبودهایی در این زمینه وجود دارد اما در کار درمان بیماران، وقفه‌ای ایجاد نشده و خدمت‌رسانی در حال انجام است.
روزنامه اعتماد بر اساس بررسی‌های خود نوشت در نیمه دوم شهریور، یکی از مهم‌ترین مراکز تهیه داروی پت‌اسکن به مدت سه روز دچار اشکال شد. این «اشکال»، روند ارسال برخی تجهیزات را برای سه روز با اختلال مواجه کرد.
اوضاع عادی شده است یا کمبود دارو؟
اعتماد نوشت: «به نظر می‌رسد در حالت عادی و با وجود تلاش‌ها، روند انجام آزمایش پت سی‌تی‌اسکن نیازمند سرعت بیشتری باشد اما تعداد اندک دوربین‌‌ها و ابزارهای تولید این دارو (سیکلوترون‌ها) در کنار افزایش مراجعه‌کننده به مراکز، کار را کمی سخت کرده است.»
اجازه واردات این دارو به دلیل «شرایط ویژه ساخت و مدت زمان نگهداری» آن وجود ندارد.
دارو با توجه به سن، وزن و نوع و شرایط بیماری، برای افراد شخصی‌سازی می‌شود و تاریخ مصرفش تنها حدود یک ساعت و نیم است.
کمیاب یا نایاب شدن شماری از داروها در ایران طی چند سال گذشته بارها به مساله‌ای بحرانی تبدیل شده است.
اواخر مرداد امسال آمارهای متفاوتی درباره افت تولید دارو در ایران منتشر شد.
حیدر محمدی، رییس سازمان غذا و دارو گفت تولید دارو در کشور نسبت به دوره مشابه سال گذشته ۱۷ درصد کاهش داشته است اما پیش از آن، محمدجعفر قائم‌پناه، معاون اجرایی مسعود پزشکیان، رییس دولت چهاردهم، از افت ۳۰ درصدی دارو در کشور خبر داد.
بحران کمبود دارو در ایران به تلفات جانی هم منجر شده است.
مدیرعامل انجمن بیماران تالاسمی پیش‌تر و در اردیبهشت خبر داده بود از زمان بازگشت تحریم‌ها یعنی از سال ۱۳۹۷، هزار و ۱۰۰ بیمار مبتلا به تالاسمی به دلیل در دسترس نبودن داروی مورد نیازشان جان باخته‌اند.
هادی احمدی، مدیر روابط عمومی انجمن داروسازان ایران، اردیبهشت امسال از کمبود ۳۰۰ قلم دارو در داروخانه‌های کشور خبر داد و گفت مشکل داروخانه‌ها «دخالت ارگان‌های غیرمرتبط در حوزه سلامت» است.
لغو شدن نوبت‌ها
نسرین سلطان‌پور که دو نفر از اعضای خانواده‌اش درگیر بیماری سرطان هستند به اعتماد گفت نوبتی که روز دهم مرداد برای پت‌اسکن پدرش گرفته بود، ۲۰ مرداد طی یک تماسی تلفنی لغو شد: «درباره دلیل این مساله هم اعلام کردند دستگاه خراب است و معلوم نیست چه زمانی درست می‌شود.»
او گفت با مراجعه حضوری به مراکز دیگری در تهران، سرانجام توانستند برای روز ۱۷ شهریور وقت بگیرند اما شانزدهم شهریور با آن‌ها تماس گرفتند و اعلام کردند که به علت «نبود دارو»، امکان انجام آزمایش وجود ندارد و نوبتشان لغو شده است.
سلطان‌پور تاکید کرد وضع در شهرستان‌ها «به مراتب بدتر است» و مثلا اصفهان که شهر بزرگی است، فقط یک دستگاه دارد.
آرش شاطریان، فردی که از حدود ۱۲ سال پیش درگیر بیماری سرطان است هم از تجربه وقفه چند ماهه در دریافت نوبت خود گفت و افزود هزینه انجام این آزمایش در بیمارستان‌های مختلف یکسان نیست.
به گفته او، در بیمارستان خمینی هزینه پت‌اسکن حدود ۱۰ میلیون تومان می‌شود، در بیمارستان خاتم‌الانبیا و مسیح دانشوری حدود ۱۷ میلیون و هر بار حدود سه میلیون تومان هم برای خدمات جانبی دریافت می‌شود.
تا چند سال پیش بسیاری از پزشکان برای تشخیص و بررسی بیماری سرطان به نمونه‌برداری اکتفا می‌کردند اما از آغاز دهه ۹۰ که نخستین دستگاه پت‌اسکن در بیمارستان مسیح دانشوری نصب شد تا اکنون که حدود ۱۲ تا ۱۸ مرکز به این تجهیزات مجهز شده‌اند، تجویز آزمایش پت‌اسکن بیشتر شده است.
اعتماد یادآوری کرد که با روند رو به رشد سرطان در ایران، افزایش تقاضا برای استفاده از این آزمایش اصلا موضوع دور از انتظاری نیست.
علی مطلق، دبیر انجمن رادیوانکولوژی ایران روز ۱۸ شهریور امسال گفت در سال ۲۰۲۰ میلادی، خطر ابتلا به سرطان افراد زیر ۷۵ سال در کشور حدود ۱۴/۷ درصد برآورد شده بود.
به گفته او، در آن سال «شیوع بیماری» یعنی تعداد بیماران مبتلا به سرطان طی پنج سال، حدود ۳۱۹ هزار و ۷۴۰ نفر تخمین زده شده بود.
مطلق شایع‌ترین سرطان‌های کودکان در ایران را لوکمی (سرطان خون) اعلام کرد و گفت پس از آن به ترتیب لنفوم‌ها با ۱۰/۳ درصد، تومورهای کلیوی با ۹/۳ درصد، تومورهای بدخیم استخوانی با ۴/۴ درصد و تومورهای سیستم عصبی مرکزی با ۴/۱ درصد قرار دارند.
او بدون نام بردن از ایران، گفت برای کودکان مبتلا به سرطان در کشورهای در حال توسعه، درمان اغلب در دسترس یا مقرون به صرفه نیست و تنها حدود ۲۰ تا ۳۰ درصد از این کودکان، زنده می‌مانند.