نشست سالانه کنفرانس جهانی تغییرات اقلیمی (COP29) در حالی روز دوشنبه در باکو، پایتخت جمهوری آذربایجان آغاز شد که غیبت برخی از رهبران جهان و نگرانی‌ها از تاثیر سیاست‌های دونالد ترامپ، رییس‌جمهوری منتخب آمریکا بر تعهدات اقلیمی، فضای مذاکرات را تحت تاثیر قرار داده است.

به گزارش رویترز، موضوع اصلی این نشست، تعیین منابع مالی سالانه تا سقف یک تریلیون دلار برای حمایت از کشورهای در حال توسعه در مقابله با تغییرات اقلیمی است.

این پیشنهاد جایگزین هدف ۱۰۰ میلیارد دلاری پیشین شده و به عنوان یکی از مطالبات اصلی کشورهای در حال توسعه مطرح است.

سایمون استیل، رییس اقلیم سازمان ملل متحد، در این اجلاس اعلام کرد: «نباید فکر کرد که تامین مالی برای مقابله با تغییرات اقلیم یک کمک خیریه است. تعیین یک هدف بلند پروازانه در این زمینه به سود همه کشورها، از جمله بزرگ‌ترین و ثروتمندترین کشورها، است.»

با این حال، دستیابی به این هدف مالی در رقابت با نگرانی‌های اقتصادی، جنگ‌های جاری در اوکراین و غزه، و بازگشت ترامپ به کاخ سفید قرار گرفته است.

ترامپ که به عنوان یک انکار کننده تغییرات اقلیمی شناخته می‌شود، وعده داده که ایالات متحده را دوباره از توافق اقلیمی پاریس خارج خواهد کرد.

غیبت برخی رهبران برجسته از جمله جو بایدن و شی جین‌پینگ رییس‌جمهور‌های آمریکا و چین و اورسولا فون در لاین، رییس کمیسیون اروپا نیز بر فضای این نشست سایه انداخته است.

بر اساس برخی گزارش‌های منتشر شده در رسانه‌های ایران، به دلیل حضور اسرائیل در این اجلاس، سفر برنامه‌ریزی شده مسعود پزشکیان، رییس‌ دولت چهاردهم جمهوری اسلامی به باکو، پایتخت جمهوری آذربایجان، برای شرکت در کنفرانس سازمان ملل متحد در زمینه تغییرات اقلیمی (کاپ ۲۹)، لغو شده و او عازم این نشست نشده است.

درخواست چین

درخواست چین برای بحث درباره تعرفه‌های تجاری از دیگر مواردی است که در نخستین روز این نشست مطرح شد.

چین و گروه کشورهای «بِیْسیک» (برزیل، هند، آفریقای جنوبی) از این نشست خواسته‌اند تا تعرفه‌های مرزی کربنی اروپا که قرار است در سال ۲۰۲۶ اعمال شود، مورد بررسی قرار گیرد.

چین نگران است که وعده ترامپ برای اعمال تعرفه‌های سنگین بر واردات، تاثیرات منفی بر تجارت جهانی داشته باشد. این درخواست چین نشان‌دهنده نفوذ این کشور در سایه انتخاب ترامپ است.

علی‌رغم نگرانی‌ها از رویکرد ترامپ، دولت فعلی بایدن به حمایت از اقدامات اقلیمی متعهد مانده است و توافقی بی‌سابقه برای تضمین بخشی از وام‌های بانک توسعه آسیا در راستای اهداف اقلیمی امضا کرده است.

آب‌وهوای شدید و عدم آمادگی جهانی

سال جاری به عنوان گرم‌ترین سال ثبت‌شده تاکنون، جهان را با حوادث آب‌وهوایی شدیدی مواجه کرده است؛ از سیل در آفریقا و اسپانیا گرفته تا خشکسالی در آمریکا و مکزیک. این حوادث بار دیگر لزوم اقدام جدی در مقابله با تغییرات اقلیمی را به نمایش گذاشته‌اند.

کاوه گیلان‌پور، معاون استراتژی‌های بین‌المللی مرکز راه‌حل‌های اقلیمی و انرژی، هشدار داد که اگر کشورهای جهان اقدامات خود را افزایش ندهند، پیامدهای تغییرات اقلیمی برای همه کشورها، از جمله آمریکا، شدیدتر و فراگیرتر خواهد شد.

در این میان، برخی از شرکت‌کنندگان در نشست باکو نگران‌اند که خروج احتمالی آمریکا از تعهدات اقلیمی، دیگر کشورها را نیز به عقب‌نشینی از تعهدات خود وادار کند.

مارک فان‌هوکلن، سفیر پیشین اقلیم اتحادیه اروپا، اظهار داشت: «آمریکا دومین آلاینده بزرگ جهان و بزرگ‌ترین اقتصاد است. اگر آن‌ها هدفی بلندپروازانه تعیین نکنند، چرا ما باید تلاش کنیم؟»

چالش‌های اقتصادی و محیطی آذربایجان

جمهوری آذربایجان، به عنوان یکی از کشورهای تولیدکننده نفت و گاز، زیر فشار است تا به تعهدات اقلیمی خود عمل کند و به سمت انرژی‌های پاک حرکت کند. علی‌رغم کاهش سهم درآمدهای نفتی در اقتصاد آذربایجان به ۳۵ درصد در سال گذشته، این کشور همچنان وابسته به صادرات انرژی است و صادرات گاز آن به اروپا در سال جاری به بیش از ۱۲ میلیارد متر مکعب می‌رسد.

الهام علی‌اف، رییس‌جمهوری آذربایجان، پیشنهاد کرده است که یک «صندوق اقدام اقلیمی» برای جذب کمک‌های داوطلبانه تا سقف یک میلیارد دلار از شرکت‌های استخراجی ایجاد شود.

با این حال، علی‌اف با انتقاداتی در زمینه حقوق بشر و زندانی کردن فعالان سیاسی مواجه است و برخی از کشورهای غربی از سیاست‌های او انتقاد کرده‌اند.